De voorgenomen afbouw van de salderingsregeling werpt z’n schaduw vooruit. Veel mensen vragen zich af of het nog wel zo’n goed idee is om zonnepanelen en een warmtepomp aan te schaffen. Wordt die elektrische warmtepomp niet heel duur, als ze hun duurzame zonnestroom straks voor een prikkie aan het net gaan leveren, terwijl ze daarvoor in de plaats dure stroom van de energieleverancier moeten inkopen? Wat doet dat met de business case? Dit artikel Uit de schaduw van de salderingsregeling stappen legt het u uit want…
Goed nieuws! Zelfs als de salderingsregeling wordt afgebouwd naar nul in 2031, dan blijft de aanschaf van een warmtepomp met zonnepanelen – of met Triple Solar PVT-panelen – een heel goed idee.
Om verschillende systemen goed met elkaar te kunnen vergelijken kijken we naar TCO: Total Cost of Ownership. TCO is de optelling van de aanschaf- en gebruikskosten door de jaren heen [1]. Vergelijken we de TCO’s van gasgestookte CV’s, lucht/water-warmtepompen, bodemlussen, Triple Solar PVT-systemen, in hybride of all-electric, en in renovatie of nieuwbouw, over een periode van 15 jaar of 30 jaar, de conclusie is steeds hetzelfde.
De afbouw en afschaffing van de salderingsregeling verslechtert de business case van alle warmtepompsystemen met zonnestroom, maar gas blijft de duurste optie.
Meegenomen in de berekening: aanschaf-, gebruiks-, vervangingskosten van verschillende systemen; prijsstijging van energie; wel/niet afbouw salderingsregeling; degradatie van PV-panelen.
Niet meegenomen in de berekening: de waardestijging van de woning met lage energierekening; de waarde van CO2-besparing; de meerwaarde van een fluisterstil en onzichtbaar Triple Solar PVT-systeem.
Als uitgangssituatie is gekozen voor de energieprijzen van het prijsplafond en 1.600 m3 gas en 3.000 kwh stroom energiegebruik. Daarnaast rekent het model met 1,5% inflatie; 3% stijgen van de gasprijs; 1% stijging van de stroomprijs. Voor systemen met een beperkt aantal (6-10) PV-panelen is het aandeel direct gebruik van de zonnestroom 40%. Ter vergelijking is het aandeel direct gebruik zonnestroom voor een woning met enkel PV 30%, terwijl dit voor NOM-woning slechts 20% is. De teruglever vergoeding staat op 7 ct/kWh.
Vertrekpunt en afbakening
Er wordt onderscheid gemaakt tussen warmtepompsystemen voor renovatie (bestaande bouw) en nieuwbouw. Binnen renovatie wordt gekeken naar een gasgestookte woning als referentie; een hybride lucht/water-warmtepomp met 8 PV-panelen; een hybride Triple Solar PVT-systeem (water/water-warmtepomp) met 3 PVT-panelen en 5 PV-panelen; en een gasloos Triple Solar PVT-systeem met 7 PVT-panelen en 5 PV-panelen.
Aanschafkosten
De grafiek begint geheel links met de investering in het systeem. Deze is voor de referentiewoning op gas het laagst. Duurder dan het gassysteem, maar goedkoper dan de Triple Solar PVT-systemen, is de aanschaf van het hybride lucht/watersysteem met 8 zonnepanelen het goedkoopst in aanschaf. Het hybride Triple Solar PVT-systeem vervolgens goedkoper dan het duurste systeem: de gasloze Triple Solar PVT-optie.
Gebruikskosten
Gebruikskosten zijn inkoop van gas en stroom, vastrecht, netbeheerkosten, maar ook onderhoudskosten, eventuele kosten aan monitoring en vervangingskosten. Door de gebruikskosten van ieder jaar op te tellen bij de investering ontstaat de TCO, zoals in onderstaande grafiek.
Waarom scoren de warmtepompsystemen beter dan de woning met een gasketel? Het antwoord daarop is efficiëntie. De efficiëntie van een warmtepomp wordt uitgedrukt als Seasonal Coefficient of Performance (SCOP). De SCOP van een warmtepomp geeft aan hoeveel kWh warmte er gemiddeld in een jaar gemaakt wordt per kWh stroom die de warmtepomp gebruikt. Een warmtepomp met een SCOP van 4 maakt 4 kWh warmte voor iedere kWh stroom die erin gaat. In een kuub gas zit 9,8 kWh energie. Daarvan wordt 90% omgezet naar warmte door de CV-ketel. Er zit dus 9,8 * 0,9 = 8,8 kWh warmte in een kuub gas. Deel de kosten van 8,8 kWh warmte uit de warmtepomp door de kosten van 8,8 kWh warmte uit de gasketel om de SCOP te berekenen waarop warmte uit de warmtepomp hetzelfde kost als warmte uit de gasketel. Op basis van de prijzen van het prijsplafond volgt
(8,8 * € 0,40)/€ 1,45 = 2,43
Is de SCOP hoger dan 2,43 dan is warmte uit de warmtepomp goedkoper dan warmte uit de CV-ketel. Bij een SCOP van 4 heeft een warmtepomp 8,8 / 4 = 2,2 kWh nodig voor dezelfde warmteproductie als 1 kuub gas van € 1,45 door de gasketel, maar via de warmtepomp kost het nu 2,2 * € 0,40 = € 0,88. Een besparing van € 1,45 – € 0,88 = 57 ct voor ieder equivalent van een kuub warmte dat uit de warmtepomp komt.
De prijs van energie is ook relevant. Kost de stroom geen € 0,40/kWh, maar € 0,05 omdat de stroom uit de eigen zonnepanelen komt?[2] Dan kost het equivalent van 1 kuub gas nog maar 2,2 * € 0,05 = 11 ct, een besparing van € 1,45 – € 0,11 = € 1,34!
In 15 jaar tijd tellen de aanschaf- en gebruikskosten per systeem op tot onderstaande totalen. Hoewel Triple Solar PVT-systemen een hogere aanschafprijs kennen, zorgt de hoge efficiëntie (zowel percentage gasbesparing als SCOP) voor lagere gebruikskosten (inkoop van resterend gas bij hybride systeem en resterend stroom). De besparing op gebruikskosten is hoger dan de extra kosten aan aanschaf. In geval van het L/W-systeem moet de buiten-unit na 12 jaar vervangen worden, wat tot een extra investering leidt.
Kijkend naar een langere looptijd, 30 jaar, zal ook bij Triple Solar PVT-systemen na 15 jaar de warmtepomp vervangen moeten worden. De referentiewoning op gas krijgt na 15 jaar een nieuwe ketel. Dit zijn de stijgingen van jaar 15 naar 16 in onderstaande grafiek.
De onderlinge verhouding van de verschillende systemen blijft echter ongeveer hetzelfde als bij de TCO van 15 jaar. De hogere kosten aan de herinvestering in de nieuwe warmtepomp bij het gasloze Triple Solar PVT-systeem na 15 jaar wordt ruimschoots goedgemaakt door de lagere gebruikskosten.
Nieuwbouw
In de nieuwbouw, waar gasloos het uitgangspunt is, kijken we naar een lucht/water-systeem met 6 PV-panelen; een bodemlus-systeem met 6 PV-panelen; een Triple Solar PVT-systeem met 4 PVT-panelen en 2 PV-panelen; en een Triple Solar PVT-systeem met 4 PVT-panelen en 9 PV-panelen (NOM). Hier ontstaat de volgende uitkomst.
Hoewel het Triple Solar PVT NOM-systeem de hoogste aanschafprijs heeft, scoort dit systeem op TCO-niveau het beste. De totale uitgaven aan dit systeem zijn al na 7-8 jaar lager dan dat aan de andere opties. Het Triple Solar PVT-systeem met totaal 6 panelen en het bodemlussysteem liggen dicht bij elkaar. Daarbij moet worden opgemerkt dat het plaatsen van bodemsystemen niet altijd mogelijk of toegestaan is. Met name in Zuid-Nederland zijn restricties van kracht. Daarnaast is het goed om te beseffen dat voor de berekening de aanschafprijs van de bron van het bodemlussysteem beperkt is tot de kosten van de boring zelf. De mogelijke bijbehorende kosten aan het herstel van de tuin zijn niet opgenomen als kostenpost.
Op een termijn van 30 jaar blijft, net als bij renovatie, de verhouding tussen de verschillende systemen gelijk.
TCO-ontwikkeling nieuwbouw, totalen
TCO nieuwbouw cumulatief, uitgesplitst in kostensoort
Afbouw van de salderingsregeling
Vanaf 2025 wordt de salderingsregeling stapsgewijs afgebouwd. In 2025 mag nog 64% van de teruggeleverde stroom worden gesaldeerd, in 2031 is dit 0%. Waar niet-gebruikte zonnestroom voorheen ‘gratis’ op het net kon worden geparkeerd voor later gebruik, kan dat na afbouw van de salderingsregeling niet meer. Zonnestroom die niet direct wordt gebruikt, wordt tegen een terugleververgoeding aan de energieleverancier verkocht en kan niet op een later moment worden gebruikt. Dit heeft een negatief effect op de business case van alle onderzochte systemen, omdat de terugleververgoeding lager is dan de inkoopprijs van stroom bij de energieleverancier. Hoewel de business case verslechtert, blijven de verschillende warmtepompsystemen puur vanuit economisch opzicht een goede investering.[3]
Effect van de afbouw van de salderingsregeling bij 1.600 m3 gas (eq) @ € 1,45/m3, 3.000 kWh stroom @ € 0,40/kWh en 7ct/kWh terugleververgoeding.
De TCO van alle systemen blijft op 15 en 30 jaar beduidend lager dan die van de referentiewoning op gas. Zo betaal je in een periode van 30 jaar met een hybride lucht/water-warmtepomp grofweg € 20.000 meer als de salderingsregeling daadwerkelijk wordt afgeschaft, maar nog altijd € 25.000 minder dan bij een woning op gas in dezelfde 30 jaar. De gasloze Triple Solar PVT woning, die de meeste stroom gebruikt en de meeste zonnepanelen heeft, is het meest afhankelijk van de salderingsregeling. De TCO van dit systeem stijgt na de afbouw en afschaffing daarom het meest. Toch is deze installatie zelfs na de afschaffing van het salderen de beste optie. Het systeem is maar liefst € 75.000 goedkoper dan de referentiewoning.
In de nieuwbouwsituatie is een soortgelijk effect zichtbaar, al is hier geen referentiewoning op gas aanwezig die onveranderd blijft. De TCO van alle systemen stijgt, maar opnieuw is de conclusie dat het duurdere maar efficiëntere Triple Solar PVT-systeem na verloop van tijd kostenefficiënter wordt dan het goedkopere systeem.
Verhoudingsgewijs wordt het Triple Solar PVT NOM-systeem fors duurder. Dit systeem heeft de meeste PV-opbrengst en de hoogste stroomvraag. Dat creëert een hoge afhankelijkheid van de salderingsregeling. Door de grote hoeveelheid zonnestroomproductie is het aandeel van de zonnestroom dat direct gebruikt wordt ook nog eens lager dan bij de andere systemen: 20% om 40%. Dit maakt het wegvallen van de salderingsregeling extra nadelig. Ondanks dit alles blijft het NOM-systeem voor de nieuwbouw toch de beste optie.
Voor het totaalplaatje kijken we nog naar 2 scenario’s. Eerst analyseren we het effect van veranderende energieprijzen op de verschillende opties. Tot slot vergelijken we een woning met zonnepanelen maar zonder warmtepomp met de eerdere opties.
Verandering van energieprijzen
De prijzen van gas en stroom zijn nog nooit zo hoog geweest. De oorlog in Oekraïne stuwt de gasprijs, en daarmee de stroomprijs naar ongekende hoogten. Het rekenmodel rekent nu met de energieprijzen van het prijsplafond: € 1,45/m3 voor gas en € 0,40/kWh voor stroom. Wat gebeurt er met de TCO’s van de verschillende opties als de energieprijzen veranderen?
TNO en de Topsector Energie [4] becijferen dat op termijn (lees: als de oorlog in Oekraïne over is) de stroomprijs normaliseert naar rond de 20 ct/kWh, maar de gasprijs hoog blijft, € 1,50/m3. Een en ander is hoofdzakelijk het gevolg van sturing door de overheid middels energiebelasting om minder gas en meer elektriciteit te gaan gebruiken. Met deze prijzen ontstaan na afbouw van de salderingsregeling de volgende TCO’s.
TCO’s van renovatiewoningen bij € 1,50/m3 en € 0,20/kWh, inclusief afbouw salderingsregling
De TCO’s van renovatiewoningen houden dezelfde onderlinge verhouding, maar opvallend genoeg verbetert de business case van de duurzame systemen. Omdat de stroom die nog ingekocht moet worden goedkoper wordt, stijgt de besparing op iedere kuub gas die niet gebruikt hoeft te worden. De afhankelijkheid van de salderingsregeling neemt af, omdat het verschil in prijs tussen zonnestroom en ingekochte stroom kleiner wordt.
Hetzelfde geldt voor de nieuwbouwwoningen. De verhoudingen blijven ongeveer gelijk, maar de TCO’s van alle systemen dalen fors.
TCO’s van nieuwbouwwoningen bij € 0,20/kWh en afbouw salderingsregeling
De grootste daling ontstaat bij de lucht/water-warmtepomp. De lagere SCOP van dit systeem zorgt voor een hogere stroomvraag. Als de ingekochte stroom goedkoper wordt, heeft dit systeem daar het meeste voordeel van. De Triple Solar systemen blijven de beste investering.
Gasgestookte woning met zonnepanelen
Voor veel woningeigenaren is het plaatsen van zonnepanelen synoniem voor verduurzamen. Dankzij de salderingsregeling en de relatief lage investering heeft inmiddels 1 op de 5 woningen zonnepanelen. Hoe verhoudt een zonnestroominstallatie zich tot de andere opties, met en zonder afbouw van de salderingsregeling?
Effect van de afbouw van de salderingsregeling. Het aandeel direct gebruik zonnestroom is bij de referentiewoning gas + PV 30%, terwijl dit bij de warmtepompsystemen 40% is.
Conclusie:
De terugverdientijd van louter zonnepanelen blijft het kortst. Dankzij de relatief lage investering leveren zonnepanelen de meeste financiële besparing per geïnvesteerde euro. Echter, zoals eerder uitgelegd, is dit niet de goede maatstaf. Kijkend naar TCO is de aanschaf van een warmtepompsysteem een betere investering. TCO kijkt naar de totale besparing, in plaats van de relatieve besparing per geïnvesteerde euro. Niet meegenomen in de TCO is de waarde van CO2-besparing. Deze is bij de warmtepompsystemen vele malen groter dan bij louter zonnepanelen.
Werkt u bij een woningcorporatie en wilt u weten wat het effect van de afschaffing van de salderingsregeling is voor huurders met Triple Solar PVT, en welke oplossingen er zijn om risico’s te verkleinen?
Laat het ons weten, dan nemen we contact met u op.
Er kan meer dan u denkt!
NOTES:
1] Er wordt vaak gekeken naar terugverdientijd. Terugverdientijd is een verhouding tussen het verschil in CAPEX en relatie tot het verschil in OPEX en kan gebruikt worden om 2 opties met elkaar te vergelijken. Het is echter geen geschikte methode om meerdere systemen met elkaar te vergelijken. Hiervoor is TCO een betere methode, omdat TCO een absolute waarde geeft. Ter illustratie: de terugverdientijd van een L/W-systeem ten opzichte van gas is korter dan de terugverdientijd van een Triple Solar PVT-systeem ten opzichte van gas. Zo bezien lijkt het L/W-systeem een betere investering. Toch is de TCO van een Triple Solar PVT-systeem lager dan die van een L/W-systeem. Hoewel het break-even punt met gas eerder bereikt is met een L/W-systeem, zijn de totale kosten aan een Triple Solar PVT-systeem lager dan aan een L/W-systeem.
[2] Bij een all-in investering van € 1,35 per Wp, 400 Wp per paneel, 360 kWh zonnestroom per paneel per jaar en 30 jaar looptijd kosten de 10.800 kWh die uit het paneel van € 540 komen 5 ct/kWh. Degradatie van de panelen en de kosten van een periodieke schoonmaakbeurt verhogen deze prijs met 1 tot 2 ct.
[3] Naast een economisch motief zijn er andere redenen te bedenken om voor een duurzaam systeem te kiezen, zoals milieu en geopolitiek.
[4] Onder andere gepubliceerd in het rapport De Businesscase voor Zonnewarmte, pagina 8: https://www.tno.nl/nl/newsroom/insights/2022/11/gunstige-businesscase-zonnewarmte-woning/
